Hệ thống động Sistema Sac Actun ở bán đảo Yucatán được công nhận là hệ thống hang động dưới nước lớn và dài nhất thế giới sau khi phát hiện hệ thống hai hang động lớn bậc nhất ở bán đảo Mexico nối thông nhau.

Hang động hùng vĩ này là một di tích khảo cổ dưới đáy biển quan trọng nhất trên thế giới.

Hang động có hơn hàng trăm các khu di vật di tích khảo cổ, một trong số những phát hiện minh chứng cho sự đặt chân lên bán đảo đầu tiên là người Mỹ, cũng như tìm thấy được các chứng tích về các hệ động vật bị tuyệt chủng và các di tích về văn hóa Maya cổ đại.

Hang động này có mực nước kéo dài hơn 345 ki lô mét. Nhiều người tin rằng mực nước trong hang động này biến đổi ít nhiều qua thời gian khi có thể lượng nước quanh bán đảo này được dùng để cung cấp nước cho những giai đoạn hạn hán nghiêm trọng. Đã từng có thời kỳ cuối Băng Hà khi mực nước trong hang động dâng lên cao thêm 91 mét, khiến hệ thống hang động hoàn toàn bị chìm ngập, để lại các dấu tích về các động vật thời tiền sử. Tuy nhiên điều đáng nói là hang động hoàn toàn ngập dưới thế nên con người không thể sinh sống ở đây, nhưng hài cốt lại được tìm thấy trong một vài khu vực nơi đây.

Tại đây, nhiều đoàn thám hiểm đã tìm thấy các di tích của loài lười khổng lồ, các loài tiền sử giống họ voi gomphotheres, các loài gấu, cũng như phát hiện ra một đền thờ được xây dựng tinh xảo để thờ tượng thần chiến tranh và bán buôn Maya. Cùng hơn 120 các hiện vật như tro hài cốt của con người, các đồ gốm sứ, các chữ cổ hình họa khắc tường với hơn 12000 năm lịch sử được tìm thấy ở hệ thống hang động Sistema Sac Actun.

Nhiều các nhà nghiên cứu đã khám phá hệ thống hang động này từ nhiều thế kỷ nay, và các phát hiện mới gần đây tại hang động trùng khớp với các hiện vật và các chứng tích loài khổng lồ tiền sử được tìm thấy dưới vùng nước bán đảo Yucatán. Thêm vào đó, với độ dài kỷ lục của hệ thống hang động nơi đây,  chắc chắn vẫn còn nhiều khám phá mới mà con người chưa tìm ra.  

Đây thực sự là một khu vực có một không hai trên thế giới, nơi mà cả kho tàng hiện vật khảo cổ đều được bảo tồn và nằm nguyên vẹn tại hang động.

Theo Liên minh Kỷ lục Thế Giới (Worldkings.org)