Nền văn hoá ẩm thực Việt Nam đã được hình thành một cách tự nhiên từ những quá trình hoạt động sinh sống hằng ngày. Đối với những người dân Việt Nam, nền ẩm thực không chỉ để sử dụng trong những bữa ăn mà nó còn được truyền tải truyền thống và giá trị văn hoá. Những món ăn Việt Nam đều được truyền từ thế hệ này cho đến thế hệ khác. Giữ gìn phát huy những món ăn truyền thống là một trong những phương pháp bảo tồn văn hoá ẩm thực Việt Nam.

Những món ăn Việt Nam đều hài hoà từ màu sắc cho đến hương vị khiến cho tổng thể món ăn tăng thêm phần hấp dẫn, khó lòng cưỡng lại, đặc biệt nhất là đối với những người du lịch Việt Nam.

Với sứ mệnh "Mang tinh hoa Việt Nam ra Thế giới", Hành trình tìm kiếm và quảng bá các giá trị đặc biệt của Việt Nam nhất là các giá trị ẩm thực, đặc sản đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) thực hiện trên chặng đường dài  hơn 10 năm kể từ năm 2011 cho đến nay. Trong mỗi chặng Hành trình, VietKings đều nhận được sự quan tâm và đề cử từ các địa phương trên khắp cả nước, giới thiệu hàng ngàn món ăn, đặc sản phong phú, đa dạng, mang hương vị đặc trưng riêng của từng vùng miền. Tính đến tháng 7/2023, VietKings đã đề cử thành công 20 Kỷ lục Thế giới trong lĩnh vực ẩm thực Việt Nam.

Năm 2020, dựa trên các đăng ký do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) đề cử, Tổ chức Kỷ lục Thế giới (WorldKings) và Hiệp hội Kỷ lục đã chính thức công nhận Việt Nam là đất nước có nhiều món ăn được chế biến từ nhiều loài hoa nhất Thế giới.

VIỆT NAM – ĐẤT NƯỚC CÓ NHIỀU MÓN ĂN ĐƯỢC CHẾ BIẾN TỪ NHIỀU LOÀI HOA NHẤT THẾ GIỚI

Xu hướng dùng hoa để chế biến món ăn trong nền ẩm thực đương đại ngày càng trở nên phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Thế nhưng các món ăn làm từ hoa dường như đã rất quen thuộc đối với ẩm thực Việt Nam từ rất lâu rồi. Hoa trong ẩm thực Việt được sử dụng với nhiều cách thức đa dạng, từ các món ăn bình dị, dân dã đến các món ăn đắt giá, sang trọng. Tùy vào đặc thù địa lý và tập quán của từng vùng miền mà sẽ có những món ăn làm từ hoa khác nhau với cách kết hợp khác nhau. Nhờ vậy mà ẩm thực Việt vốn đã giàu bản sắc lại càng phong phú và mang đậm nét văn hóa vùng miền. 

Nhìn chung các món ăn làm từ hoa trong ẩm thực Việt đều rất ngon và có giá trị dinh dưỡng cao. Các loại hoa không còn chỉ dùng để trang trí mà thực sự trở thành một nguyên liệu độc đáo, làm phong phú thêm cho hệ thống món ăn Việt Nam. Từ những loài hoa giản dị, nhưng dưới sự chế biến khéo léo của người nấu bếp đã tạo nên vô số món ăn hấp dẫn, mang hương vị đặc biệt. Hoa hóa thân trong ẩm thực tạo nên những món ăn tinh tế.

Khắp các vùng miền, đâu đâu cũng có đủ loại biến tấu từ hoa, như: lẩu bông điên điển, cơm lá sen, nộm hoa chuối, canh bông hẹ đậu hũ, bông bí xào tỏi, chè hoa bưởi... Ngoài những loại hoa quen thuộc, những món lạ như gỏi sầu đâu khô cá sặc, cá lóc bọc bông so đũa hấp, canh hoa thiên lý nấu giò sống, nộm hoa ban trộn tương ủ lên men của dân tộc Thái và giềng giã nhỏ… cũng làm say mê bao thực khách bởi mang nét đặc trưng, tinh tế mà nồng đượm như hương hoa. Vị bùi, thanh ngọt, thoang thoảng mùi thơm dịu của các loại hoa hòa quyện vào mùi các nguyên liệu khác, màu sắc sặc sỡ của các loại hoa cũng sẽ làm nên một bức tranh mát lành, tất cả làm nên những món ăn ai cũng muốn thử.  

Hoa thiên lý còn gọi là Dạ ly hương, không chỉ là nguyên liệu để chế biến món ăn dinh dưỡng mà còn được xem là một bài thuốc. Có rất nhiều món ăn từ hoa thiên lý. Vị ngọt của hoa thiên lý rất hợp để nấu các món canh đơn giản với thịt lợn, xương hay hầm với giò lợn hay xào thịt bò

Mùa phượng nở đỏ rực khắp nơi, gợi nhớ về bao nhiêu kỷ niệm tuổi học trò cùng những mùa chia tay cuối năm, hay những kỷ niệm rủ nhau đi hái phượng về chơi chọi gà... Bên cạnh đó, hoa phượng còn xuất hiện trong ẩm thực bởi cánh hoa phượng có vị chua nhẹ, thanh thanh nên rất thích hợp để làm món gỏi. 

Là linh hồn của núi rừng Tây Bắc, hoa ban nở trắng trời mỗi độ xuân về, mang lại cho vùng đất miền cao nét đẹp riêng mà mộc mạc. Loài hoa mang vẻ đẹp thuần khiết, còn ẩn chứa trong mình giai thoại về tình yêu bất tử. Người Thái dùng hoa ban để chế biến thành món ngon độc đáo như xôi, xào, nấu canh hay nộm.

Là thứ rau dân dã, hoa chuối được chế biến thành món ăn hấp dẫn mà giàu chất dinh dưỡng. Phổ biến nhất phải kể tới nộm hoa chuối ở miền Bắc, còn miền Nam lại gọi là gỏi bắp chuối. Món nộm là sự tổng hòa của đủ vị chua, cay, ngọt, mặn, với vị hơi chát của hoa chuối, hòa cùng cái giòn béo của tai heo, bùi nhậy của lạc, thanh mát của rau thơm. Ngoài ra, hoa chuối còn được tận dụng trong các món ăn gia đình như canh hoa chuối, bún bung, hoa chuối hầm chân giò…

Tới miền Tây sông nước, thực khách chẳng thể bỏ qua những sản vật vùng nước nổi và cả loài hoa giản dị: bông điên điển. Đến độ mùa lũ tháng 9, tháng 10 hàng năm, bông điên điển lại nở rộ trên cánh đồng. Loài hoa được coi là đặc sản miền sông nước được người dân chế biến đủ loại như muối chua, xào tép, nộm, nấu canh chua cùng cá linh…

Cũng gần như hoa điên điển, hoa súng cũng đã được người dân miền sông nước dùng làm chế biến thành rất nhiều đồ ăn ngon. Những bông hoa súng sẽ có tước vỏ, cắt khúc khoảng chừng 2 đốt ngón tay để làm rau sống ăn kèm lẩu mắm hoặc trộn gỏi tôm thịt, nấu canh chua với cá đồng, ngâm giấm làm dưa… đều rất hấp dẫn.

Phần bông của lục bình có vị giòn ngọt, thanh mát rất dễ bắt cơm và đỡ ngán. Theo Đông y, bông lục bình có vị hơi ngọt, tính mát có tác dụng lợi tiểu, giải độc, trừ phong nhiệt. Nếu bạn có vấn đề về các chứng ho hen, ho gió thì chỉ cần chưng bông lục bình với đường phèn ăn là thấy ngay công dụng tức thời.

Nếu như những loại hoa khác tạo nên món ăn dân dã, mộc mạc, thì hoa sen lại mang tới sự tao nhã, tinh tế. Là loài hoa lành tính, mát ngọt, mọi bộ phận của cây này đều có thể chế biến thành món ăn như hạt sen, nhụy sen, củ sen, ngó sen, hay thậm chí cả cánh sen. Từ chè sen nhãn lồng, gỏi ngó sen, sữa sen cho tới cơm sen cung đình Huế đều mang hương vị đặc trưng trong ẩm thực Việt.

Atiso là loại hoa đặc trưng của vùng đất Đà Lạt Việt Nam và vô cùng nổi tiếng vì vừa dùng để trà uống, vừa dùng để thực phẩm chế biến đồ ăn rất giàu dinh dưỡng. Các món ăn ngon khó cưỡng được nấu cùng hoa atiso không thể không đề cập là: hoa atiso hầm thịt, canh atiso hầm xương…

Ở phía Nam, ta dễ dàng bắt gặp các món ăn từ bông so đũa. Bông so đũa có vị hơi đắng nhưng lạ miệng. Là loài hoa vừa có thể làm cảnh lại vừa có giá trị dinh dưỡng rất cao. Hoa được nhặt bỏ cuống và vị đắng, bỏ đài, sau đó rửa nhẹ rồi chế biến thành những món canh chua cá rô, canh chua với khế, cá lóc...Bông so đũa luộc chấm nước mắm kho quẹt hoặc luộc chung với nhiều loại rau quả khác hiện là món khoái khẩu của dân thành thị, trong các nhà hàng.

Tính đến thời điểm được kỷ lục được xác lập, Ban tổ chức Hành trình đã thống kê được 272 món ăn làm từ 43 loài hoa của Việt Nam, và danh sách này vẫn đang được bổ sung liên tục, vì vậy Việt Nam xứng danh là "Đất nước có nhiều món ăn được chế biến từ nhiều loài hoa nhất Thế giới".