Cố đô Hoa Lư thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình; cách thủ đô Hà Nội khoảng 100km. Đây là kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến Việt Nam. Tuy được chọn làm kinh đô của nước Đại Cồ Việt chỉ một thời gian ngắn nhưng tại Hoa Lư đã diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của đất nước.Sở hữu diện tích rộng rãi ấn tượng lên đến 300ha với các công trình kiến trúc có giá trị cao về mặt văn hóa, lịch sử cùng cảnh sắc non nước hữu tình, Cố đô Hoa Lư là một trong bốn vùng lõi thuộc Quần thể danh thắng Tràng An, được UNESCO chính thức công nhận là di sản văn hóa kép đầu tiên và duy nhất tại Đông Nam Á vào năm 2014.

Cố đô Hoa Lư là đế đô đầu tiên của nước ta, tồn tại trong 42 năm. Mảnh đất này là nơi đã chứng kiến sự nghiệp dựng nước và giữ nước oai hùng của 12 năm triều Đinh (968 – 980), 29 năm triều Tiền Lê (980 – 1009) và đầu nhà Lý (1009 – 1010).

Cột kinh Phật hơn nghìn năm tuổi nơi Cố đô Hoa Lư

Đến thời vua Lý Thái Tổ, vua đã đưa ra quyết định dời dô lịch sử. Quyết định mang tính chất lịch sử này đã kết thúc những tháng ngày Hoa Lư là vùng đất cố đô của nước ta. Tuy nhiên, hệ thống triều đình và cơ sở vật chất của Hoàng thành Thăng Long lúc bấy giờ đều thừa hưởng từ kinh đô Hoa Lư ngày trước. Tuy sau này các vua không sinh sống tại đây nữa, nhưng Cố đô Hoa Lư vẫn tiếp tục được xây dựng những công trình kiến trúc kiên cố với đền, chùa, đền thờ và được bảo tồn cho đến tận ngày nay.

Đền Trần linh thiêng nơi Cố đô

Cố đô Hoa Lư là quần thể di tích với các công trình kiến tường thành, hang động, đền chùa, lăng mộ và những công trình khác có giá trị lịch sử và văn hóa cao. Cố đô được chia làm 3 vùng, bao gồm: vùng bảo vệ đặc biệt, vùng đệm và các di tích liên quan.

Vùng bảo vệ đặc biệt bao gồm toàn bộ khu vực bên trong thành Hoa Lư, với những di tích còn tồn tại cho đến ngày nay như đền vua Lê Đại Hành, đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ Công chúa Phất Kim, chùa Nhất Trụ, phủ Vườn Thiên, chùa Kim Ngân, bia Câu Dền, chùa Cổ Am, phủ Chợ, hang Bim, chùa Duyên Ninh, sông Sào Khê và tường thành, nền điện dưới lòng đất.

Chính điện đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng

Vùng đệm của Cố đô Hoa Lư lại bao gồm khu vực cảnh quan hai bên dòng Sào Khê, Quần thể danh thắng Tràng An với hệ thống chùa và Động Am Tiên, đình Yên Trạch, hang Muối, hang Quàn, hang Sinh Dược, hang Luồn, hang Địa linh, hang Ba Giọt, hang Nấu Rượu, chùa Bà Ngô, đền Trần, phủ Khống, phủ Động, động Liên Hoa, hang Bói, v.v.

Các di tích liên quan trong quần thể Cố đô Hoa Lư đóng vai trò quan trọng dưới thời nhà Đinh, bao gồm hệ thống chùa Bái Đính cổ, cổng Nam, cổng Động, động Hoa Lư, động Thiên Tôn, đền thờ Đinh Bộ Lĩnh cùng những di tích thờ vua Đinh khác ở tỉnh Ninh Bình.

 Chùa Bái Đính nguy nga nơi Cố đô Hoa Lư

[WOWTIMES] Lịch sử hình thành và quá trình xây dựng của Cố Đô Hoa Lư.

Năm 968, sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt và chọn Hoa Lư làm kinh đô. Từ đây, Hoa Lư trở thành trung tâm chính trị của nước Đại Cồ Việt. Sở dĩ Đinh Bộ Lĩnh chọn Hoa Lư để đóng đô là vì nơi đây có vị trí an toàn, chắc chắn với hệ thống núi đá bao quanh, sông bao làm hào để phòng thủ quân sự.

Đến năm 1009, có 6 vị vua (Đinh Tiên Hoàng, Đinh Phế Đế, Lê Đại Hành, Lê Trung Tông, Lê Long Đĩnh, Lý Thái Tổ) thuộc 3 triều đại đóng đô tại đây. Thời kỳ này, Hoa Lư là nơi diễn ra nhiều hoạt động ngoại giao giữa các triều đình nước Đại Cồ Việt với triều đình nhà Bắc Tống (Trung Quốc): thời Đinh 2 lần (năm 973, 975), thời Tiền Lê 10 lần (980, 985, 986, 987, 988, 990, 995, 996, 997, 1007).

Năm 1010, Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, cho hoàng tử Lý Long Bồ trấn thủ đất này.

Nhà Trần sử dụng thành Nam Trường Yên của cố đô Hoa Lư để làm cứ địa kháng chiến chống quân Mông Nguyên. Vua Trần Thái Tông xây dựng ở Hoa Lư hành cung Vũ Lâm, đền Trần thờ thần Quý Minh và chùa A Nậu. Cung Vũ Lâm là nơi các vua Trần xuất gia tu hành. Đầu thời Lê sơ, vùng cố đô Hoa Lư nhập vào Thanh Hóa, từ thời Lê Thánh Tông lại tách ra, thuộc phủ Trường Yên, thừa tuyên Sơn Nam.

Ngày 26/ 12/ 1991, vùng cố đô Hoa Lư trở lại thuộc tỉnh Ninh Bình.

Ngày 29/4/2003, Thủ tướng chính phủ Việt Nam ra quyết định 82/2003/QĐ-TTG việc việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử c��a khu di tích cố đô Hoa Lư.

Đền thờ thần Cao Sơn nằm yên bình bên dòng sông vắng

Năm 2014, Cố đô Hoa Lư là một trong bốn vùng lõi thuộc Quần thể danh thắng Tràng An, được UNESCO chính thức công nhận là di sản văn hóa kép đầu tiên và duy nhất tại Đông Nam Á.