Cái Bèo - Cái nôi của văn hóa biển đảo Việt Nam

Làng chài Cái Bèo (hay còn gọi là làng chài Vung O) tọa lạc tại địa phận quần đảo Cát Bà, huyện đảo Cát Hải, TP. Hải Phòng. Đây được biết đến là một trong những ngôi làng chài cổ lớn nhất cả nước đã có từ thời tiền sử với tuổi đời lên đến 7000 năm. Hiện tại, đây là nơi sinh sống của hơn 500 hộ dân với nghề đánh bắt thủy sản và nuôi cá lồng trên vịnh. Cuộc sống của cư dân làng chài Cái Bèo gắn liền với hoạt động đánh bắt thủy sản và nuôi cá lồng trong vịnh, chủ yếu là các loại cá: lăng, dò, hồng, song, đú…

Làng chài gồm nhiều nhà thuyền kết liền với nhau thành nhóm. Không chỉ có những con thuyền, trên vịnh Cái Bèo còn có những ngôi nhà nổi kết lại san sát với nhau bằng những lồng bè nuôi cá. Từ nhà này có thể dễ dàng bước sang nhà kia trên một chiếc cầu nhỏ bắc ngang hay trên những thanh lồng. Chiếc thuyền vừa là phương tiện kiếm sống của người dân nơi đây lại vừa là nhà. Người dân ở đây đi lại, trao đổi, mua bán mọi thứ từ tấm lưới đánh cá, cho đến đồ dùng vật dụng thường ngày, kể cả trẻ con đi học, đi chơi cũng đều bằng một phương tiện duy nhất là thuyền. Những đứa trẻ làng chài vì thế trở nên dạn dĩ hơn để thích nghi với cuộc sống quanh năm sông nước. Khi trời yên, biển lặng, dân chài neo thuyền, thả lưới, buông câu, bắt tôm cá. Khi biển động, sóng to thì vào vịnh, về đất liền cư trú đợi lúc bình yên lại ra khơi. Hoạt động kinh tế này không chỉ giúp cư dân làng chài có cuộc sống đủ đầy, mà còn tạo nên một nét đẹp riêng của cuộc sống trên vịnh Bến Bèo.

Cái Bèo được đánh giá là một di chỉ khảo cổ học có giá trị quan trọng nhất hiện nay của vùng ven biển và hải đảo Đông Bắc Việt Nam, với 4 lần khảo sát và khai quật của các đoàn khảo cứu.

Lần đầu tiên, vào năm 1938, nhà khảo cổ học M.Colani người Pháp đã phát hiện Cái Bèo chính là nôi văn hoá cổ của Việt Nam. Trên cơ sở đó, Viện Khảo cổ học đã tiến hành thám sát và manh nha phát hiện nôi văn hoá biển.

Đến năm 1981, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam có cuộc khai quật lần thứ hai tại đây. Tuy phạm vi khai quật chỉ với diện tích 78m2 song đã tìm được nhiều hiện vật đá ở hai giai đoạn phát triển kế tiếp nhau là tiền Hạ Long và Hạ Long.

Vào năm 1986, lần khai quật thứ ba được tiếp tục tiến hành. Các nhà khảo cổ đã tìm được gần 180 công cụ đá bao gồm công cụ ghè đẽo, công cụ mài không qua chế tác của 6 chày và hòn ghè, 9 mảnh gốm xốp, 18 mảnh gốm cứng mỏng, 93 mảnh gốm thô dày, 11 đốt sống cá biển, 88 đầu cá biển, 6 mảnh xương thú... Phân tích các mẫu hiện vật đã phát hiện có cơ sở kết luận di chỉ Cái Bèo gồm hai giai đoạn văn hoá: Giai đoạn tiền Hạ Long và văn hoá Hạ Long.

Lần khai quật thứ tư vào 5-12-2006 có sự tham gia của nhiều nhà khoa học có uy tín, khi kết thúc khai quật đầu tháng 1-2007 đã thu được từ 10 hố có 137 hiện vật đá, 1.424 mảnh gốm tiền sử và 568 tiêu bản di cốt động vật và vỏ nhuyễn thể biển. Phân tích cho thấy, những tổ hợp di vật thu được đều làm từ đá gra-nít và gốm vặn thừng dập thô, không se, xương cá, vỏ sò, vỏ hàu biển kích thước lớn...

Các bằng chứng khảo cổ tìm được cho thấy, cái Bèo là nơi cư trú của cư dân cổ, phát triển qua nhiều thời đại từ Trung kỳ đá mới đến Sơ kỳ đồ đồng. Từ săn bắt, hái lượm, đánh cá sang định cư nông nghiệp được coi là quá trình phát triển văn hoá Cái Bèo sang văn hoá Hạ Long. Giai đoạn cách từ 4.500 đến 7.000 năm, người Cái Bèo sinh sống chủ yếu nhờ vào đánh cá biển và bắt sò, hàu. Đây là làng chài ven biển cổ có quy mô lớn nhất hiện được biết ở Việt Nam.

Cho tới nay, cuộc sống của người dân chài nơi đây vẫn gắn bó và phụ thuộc với biển. Biển cho họ hải sản, cho họ lượng thực, cho họ vẻ đẹp trong lành và tinh khôi, cho họ cái nghề chài lưới và cả nghề chèo đò. Biển cho họ cảnh quan, mời gọi du khách tới ghé thăm Cái Bè để họ thấy Cái Bè không chỉ là di sản văn hóa biển tiêu biểu, đặc sắc của dân tộc mà còn thấy được sự thú vị của khu làng nổi này với khung cảnh nên thơ với cuộc sống mưu sinh vùng sông nước cha truyền con nối của từ hàng ngàn năm qua.

Làng chài Cái Bèo – TOP 100 Kỷ lục bất biến Việt Nam 2022: "Làng chài cổ nhất Việt Nam" 

Chính bởi những giá trị đặc biệt đó của làng chài Cái Bèo, Trung tâm TOP Việt Nam - Tổ chức Kỷ lục Việt Nam VietKings đã quyết định đề cử làng chài Cái Bèo vào TOP 100 Kỷ lục bất biến Việt Nam 2022: "Làng chài cổ nhất Việt Nam". Đây là hành trình tìm kiếm và đề cử Top 100 Kỷ lục Việt Nam không thể thay thế được, từ đó góp phần quảng bá các giá trị đặc biệt của đất nước và con người Việt Nam nói chung cũng như các giá trị của từng địa phương nói riêng. 

Hành trình sẽ kéo dài đến cuối năm 2022 và kết thúc bằng sự kiện Hội ngộ Top Việt Nam lần thứ I, tại sự kiện này, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam VietKings, Trung tâm TOP Việt Nam sẽ trao chứng nhận Top 100 Kỷ lục bất biến Việt Nam 2022 đến các địa phương. 

Mọi thông tin xin gửi về:

Ban quản lý Hành trình tìm kiếm và quảng bá TOP 100 Kỷ lục bất biến Việt Nam 2022.

Email: 

Ms Diệu Phi (Quản lý hành trình) - 0333108555 

Trung tâm Top Việt Nam - Tổ chức Kỷ lục Việt Nam VietKings