Lịch sử lễ hội Yên Thế (Bắc Giang)

Lễ hội Yên Thế được bắt nguồn từ lễ hội cầu mùa ở Phồn Xương. Từ xa xưa, cư dân làng Trung, xóm Trung, xóm Chẽ và thôn Đồng Nhân thường tổ chức lễ hội này tại đình và đền Phồn Xương thuộc thị trấn Cầu Gỗ và xã Phồn Xương, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang vào cuối tháng 8 đầu tháng 9 âm lịch. Trong thời kỳ khởi nghĩa Yên Thế, Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) – lãnh tụ cuộc khởi nghĩa, đã đổi lịch tổ chức hội này sang trung tuần tháng Giêng.

Sau khi cuộc khởi nghĩa Yên Thế thất bại, lễ hội không còn được tổ chức với quy mô và diễn trình như trước. Thay vào đó, nhân dân Phồn Xương thường tổ chức hội vào ngày 5 tháng Giêng (ngày giỗ của  Hoàng Hoa Thám) để tưởng nhớ vị anh hùng của dân tộc.

Đến ngày 16/3/1984 (dương lịch), nhân dịp kỷ niệm 100 năm cuộc khởi nghĩa Yên Thế, lần đầu tiên Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Yên Thế đã long trọng tổ chức Lễ hội Yên Thế. Từ đó đến nay, Lễ hội Yên Thế được tổ chức thường niên trong 3 ngày, từ 15-17/3 dương lịch hàng năm với những nghi lễ trang nghiêm và nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, cùng nhiều trò chơi dân gian phong phú, hấp dẫn, thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương về dự.

Diễn trình lễ hội Yên Thế

Từ tờ mờ sáng, chính quyền và nhân dân tổ chức khai hội, rước đón đội ngựa từ làng Hả lên Phồn Xương, sau đó là lễ diễu hành của các lực lượng trong toàn huyện và tổ chức dâng hương tưởng niệm người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám cùng những nghĩa sĩ tham gia khởi nghĩa. Đoàn rước của xã Phồn Xương rước nồi hương từ chùa Lèo về khu vực tổ chức lễ hội. Đi đầu đoàn rước là lân, sư, cờ ngũ hành, bát âm, bát bưu, kiệu, tàn, lọng và nhân dân cùng du khách thập phương.

Lễ tế trước tượng đài Hoàng Hoa Thám

Đoàn rước kiệu bát cống của thị trấn Cầu Gồ gồm 8 trai tân được nhân dân thị trấn tuyển chọn, mặc quần áo nâu, đầu chít khăn đỏ rước kiệu về hội trường trung tâm. Sau đó là Lễ tế cờ và dâng hương của bà con nhân dân và du khách trước tượng đài Hoàng Hoa Thám.

Khi lễ khai hội kết thúc, tại đồn Phồn Xương trong đền thờ Bà Ba, nhân dân chẩn bị lễ vật để tế linh hồn các nghĩa quân. Lễ vật cúng tế bao gồm 5 mâm lễ có đầy đủ gà, bánh dầy, cơm nắm, bánh gio, chè lam, xôi, thịt lợn ba chỉ luộc, rau diếp, 6 chiếc bát con, 6 đôi đũa, rượu, bánh chưng vuông, muối trắng, muối vừng.

Sau những nghi lễ trang trọng, các trò diễn dân gian trong hội rất sôi nổi, sinh động và thu hút được đông đảo cộng đồng và du khách tham gia: biểu diễn võ thuật, thi bắn súng, bắn cung nỏ, đẩy gậy, kéo co, thổi cơm thi, thi đấu cờ người, đánh đu, đấu vật.

Tái hiện lễ tế cờ hoa của Hoàng Hoa Thám và nghĩa quân của ông trước khi ra trận tại lễ hội Yên Thế.

Lễ hội Yên Thế đã khích lệ tinh thần nhân dân Yên Thế nói riêng, nhân dân Bắc Giang nói chung, cùng hướng về người anh hùng dân tộc và các nghĩa sĩ, để cầu mong những điều tốt đẹp cho gia đình, xã hội.