Chùa Trăm Gian - một trong những ngôi chùa cổ ở miền Bắc

Được khởi công xây dựng dưới thời Lý (năm 1185) – Chùa Trăm Gian còn có tên là chùa Tiên Lữ (tên chữ là Quảng Nghiêm tự), tọa lạc trên ngọn núi Sở thuộc địa phận thôn Tiên Lữ, xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Sở dĩ chùa có tên là Trăm Gian vì quần thể kiến trúc có đến 104 gian nhà theo cách tính 4 góc cột hợp thành 1 gian.

Trải qua hơn 800 năm tồn tại, chùa Trăm Gian được coi là di sản kiến trúc Phật giáo của Việt Nam, là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao. Chùa Trăm Gian còn giữ được nhiều di vật và tượng quý.

Lễ hội chùa Trăm Gian

Hàng năm từ mùng 4 đến mùng 6 tháng Giêng (âm lịch), chùa mở hội lớn để tưởng nhớ đức Thánh Bối - Nguyễn Bình An -  Ngài là tổ khai sơn khởi dựng chùa Trăm Gian, cũng là người nổi tiếng là thông tuệ Phật pháp và có nhiều phép lạ giúp đỡ dân chúng.

Quá trình diễn ra lễ hội nổi bật là phần rước kiệu Thánh Bối - Nguyễn Bình An. Người rước kiệu đều mặc áo Mã tiền gồm trong là thân áo, ngoài đính các dải phướn nhiều màu (xanh, đỏ, tím, vàng). Cùng với đoàn rước do nhà chùa và địa phương tổ chức, còn có những đoàn đại biểu nghi lễ từ những nơi khác đến chung vui. Trong đó, đoàn đại biểu chùa Bối Khê (xã Tam Hưng, huyện Thanh oai) - quê hương Đức Thánh Bối sang dự hội chùa Trăm Gian được gọi là các cụ Sãi quan anh, gồm tám cụ ông và tám cụ bà.

Theo sau cùng là rước án nhang, rước giá cỗ (cỗ bánh chưng, bánh giày của nhà chùa), rước giá văn bản (để bản văn tế), rước mâm ngũ quả…

Trong những ngày diễn ra lễ hội chùa Trăm Gian không chỉ có các nghi lễ trang nghiêm, mà còn có những trò chơi dân gian đặc sắc: thổi cỗ chùa, đấu vật, cờ người, thi cỗ chay… nô nức người trẩy hội hòa mình vào phần hội để tham gia.

Đánh cờ người trong lễ hội chùa Trăm Gian

Và múa rối (rối nước và rối cạn) đến từ phường Mai Lĩnh, quận Hà Đông, Hà Nội - được xem là màn trình diễn dân gian đặc sắc nhất trong các hoạt động lễ hội chùa Trăm Gian. Tại chánh điện chùa đoàn múa rối sẽ căng màn lên dựng một sân khấu nhỏ, thực hiện nghi thức trình các con rối lên để các Phật và Thánh xem. Sau đó, buổi tối đoàn sẽ biểu diễn múa rối ở ao trước chùa Trăm Gian.

Với không khí lễ hội vừa trang trọng ở phần lễ, đồng thời cũng không kém phần náo nhiệt ở phần hội, lễ hội chùa Trăm Gian từ bao đời nay vẫn được duy trì với mục đích giáo dục tinh thần yêu nước, mang đậm màu sắc văn hóa tâm linh.