Nguồn gốc lễ hội đền Sái

Lễ hội đền Sái có nguồn gốc gắn liền với điển tích vua An Dương Vương xây thành Cổ Loa. Tương truyền rằng trong suốt quá trình nhà vua xây thành, cứ đều đặn ngày đắp đêm lại bị đổ nên mãi mà thành vẫn chưa thể xây xong. Việc này là do yêu ma Bạch Kê Tinh (tinh gà trắng) phá hoại. Nhà vua vốn không biết làm thế nào để tiêu diệt yêu tinh, bèn lập đài cầu khẩn thần linh, lúc này liền được Huyền Thiên Chấn Vũ sai thần Kim Quy hiện ra mách kế chém giết tinh gà trắng để việc xây thành có thể được hoàn thành. Để tưởng nhớ công đức của Huyền Thiên Chấn Vũ năm nào, nhà vua đã xây đền thờ ở đỉnh núi Thất Diệu. Ngôi đền thờ trên đỉnh Thất Diệu ngày ấy chính là đền Sái ngày nay.  Có tục nói rằng, đền cũng chính là nơi Huyền Thiên tu luyện năm nào nên còn được gọi với cái tên khác là Vũ Đương Sơn.

Sau này, nhiều đời vua chúa đời sau cũng thường về đây bái yết vào mỗi độ xuân về. Thế nhưng, bởi vì nhận thấy việc đi lại quãng đường tương đối xa khá hao phí tiền bạc và cả công sức của người dân nên vau đã ban chiếu cho dân làng làm nghi lễ rước “vua giả”.

Từ đó trở đi, lễ hội đền Sái đã được tổ chức đều đặn mỗi năm một cách trang trọng với đầy đủ những nghi lễ.

Thời gian và địa điểm diễn ra lễ hội đền Sái

Lễ hội đền Sái được tổ chức tại đền Sái thuộc làng Thụy Lôi, huyện Đông Anh, Hà Nội. Cứ đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch là dân làng lại cùng nhau tổ chức lễ hội với những nghi thức rước “vua giả”, rước “chúa giả” và cả hoạt động “chém tinh gà trắng” cực thú vị và độc đáo.

Tuy từng bị gián đoạn trong một khoảng thời gian dài, tuy nhiên từ năm 1989 - lễ hội Đền Sái đã được khôi phục lại hoàn toàn và kéo dài cho đến tận ngày nay.

Quá trình diễn ra lễ hội đền Sái

Từ ngày mùng 5 tháng Giêng (âm lịch), dân làng Thụy Lôi cùng nhau tụ họp, tất bật chuẩn bị, sửa đường xá, cầu cống để cung nghinh vua về. Sau khi chuẩn bị đường xá, vào ngày mùng 6, dân làng lại cùng nhau ra đình cắm chỗ dựng dinh cho vua chúa và các quan. Vào ngày mùng 8, dân làng sẽ cùng nhau làm gói bánh chưng, bánh dày, bánh Tết để làm cỗ (những loại bánh dân gian này được mọi người gọi là ‘bánh tiến vua’ ), sẽ có hai mâm cỗ với mâm lớn dâng lên đền Sái, mâm nhỏ mang ra cúng Thành hoàng làng. Sau đó, vào ngày mùng 9, mọi người sẽ chuẩn bị sính lễ với nhiều hoạt động như giết trâu bò, lợn để làm lễ Thánh, sau đó chia ra khao dân làng và binh lính.

Người dân làng Thụy Lôi nô nức chuẩn bị lễ hội

Ngoài ra, dân làng còn phải chọn ra những người đóng “vua giả”, “công chúa giả” và các quan. Những người được chọn phải là các ông lão, người được chọn đóng làm “vua giả” phải là người khỏe mạnh, không có dị tật, trải qua đôi lần đóng vai quan và “chúa giả”. Những ai trong độ tuổi 71 sẽ tự sắm áo thụng, mũ cánh chuồn và đôi hia, kiệu rước lộng lẫy sơn son thếp vàng. Còn những ai đã qua lễ thượng thính đến tuổi 60 sẽ được đóng làm quan ‘tứ trụ’ với gồm quan trấn phủ, quan tám lý, quan đề lĩnh và quan tự vệ.

Lễ hội đền Sái gắn liền với nhiều hoạt động thú vị như rước " vua giả", rước "chúa giả", "chém gà tinh"

Những ngày chuẩn bị cho lễ hội đền Sái được mọi người thực hiện một cách ráo riết, sốt sắng.

Trong hội rước “vua giả” tất cả động tác, tình tiết đều nhằm diễn lại tích xưa, ấy là việc vua cùng đoàn tùy tùng về bái kiến đức thánh Huyền Thiên; vì vậy các ngôi thứ, võng lọng đều phỏng theo lối của triều đình.

Ngày mùng 8 tháng Giêng, các quan tổ chức đi lễ ở các đền xung quanh đền Sái như đền Thủy, đền Trung, đền Thượng... “Vua giả” phải lo nuôi một trâu - một lợn. “Chúa giả” phải lo một bò - một lợn để sáng 11 tháng Giêng - làm lễ giết trâu, bò, lợn tế Thánh, sau đó khao dân làng.

Khoảng 9 giờ sáng từ trong các ngõ không khí tưng bừng náo nhiệt, các dòng họ có người được chọn làm “vua”, “chúa”, “quan”, lần lượt rước kiệu, võng ra tập trung tại đầu làng để bắt đầu cuộc hành hương rước lễ đi Bái Yết Đức Thánh Huyền Thiên.

Trước khi màn rước "vua" là lễ khênh kiệu từ đình làng về đền Sái với màn đám rước. Đi đầu đám rước là cờ, tiếp đến là kiệu chúa sau đó là kiệu vua có che tàn lọng sặc sỡ và sau cùng là võng các quan: Trấn ải, Tự vệ, Tán ly, Đề lĩnh. Vua, chúa đi kiệu, các quan đi bằng võng, ăn mặc theo đúng tích xưa. Thỉnh thoảng kiệu “chúa giả” được tung hô, quay một hai vòng, động tác tung hô này thể hiện tính xông pha, tinh thần xung trận của “chúa” vừa có ý dẹp đường để “vua” đi. Đám rước đến Đồng Chầu, “vua” xuống kiệu lên gò Bái Vọng làm lễ bái vọng đức thánh Huyền Thiên trên đền Sái.

Võng các quan "tứ trụ" : Trấn ải, Tự vệ, Tán ly, Đề lĩnh được rước về đình làm lễ

“Chúa” ngồi trên kiệu đến đền Thượng, “chúa” xuống làm lễ “ướm gươm” vào hòn đá ở sau đền (tượng trưng cho Bạch Kê Tinh). Chúa chém ba nhát rồi để phẩm đỏ xuống đá, tục truyền ấy là động tác giết gà trắng. Sau khi làm lễ ướm gươm, “chúa” vào đền đứng vái trước bài vị của Cao Sơn đại vương rồi “biến mất”. Dân làng khiêng kiệu không về đình.

"Chém gà tinh"  gắn liền với điển tích vua An Dương Vương được Đức Huyền Thiên Chấn trợ giúp diệt tinh gà trắng, xây thành Cổ Loa

Sau khi làm lễ bái vọng, “vua” cùng các “quan” về đình “ngự” để hành lễ. Cuối ngày 12 tháng Giêng diễn lại tích “chúa” đi hành hội trừ yêu quái: sau khi đi hành hội ba vòng quanh đình có tứ giáp trong làng mang mào gà trắng đến trình “vua” coi như “chúa” đã diệt được ma gà và yêu quái. Sau lễ rước, “vua” trở về nhà bái kiến tổ tiên, gia tộc. Bà con làng xóm vui mừng tới chúc mừng.

Các cụ bà lễ tạ Huyền Thiên Trấn Vũ

Trong buổi sáng ngày diễn ra lễ rước vua, ở khu vực đình còn tổ chức hát cửa đỉnh và hát tuồng, một loạt những trò chơi dân gian cũng được tổ chức như đấu vật, chọi gà, cờ tướng để mọi người cùng nhau tham gia trẩy hội, vui chơi.

Ý nghĩa lễ hội đền Sái

Lễ hội đền Sái - là dịp để người dân bày tỏ tấm lòng thành kính, tôn trọng dành cho vị vua An Dương Vương về công lao xây dựng thành Cổ Loa năm nào. Ngoài ra, lễ hội còn là dịp để nhắc nhở con cháu nhớ về một thời kỳ dựng nước của dân tộc – những tháng ngày vua quan thời An Dương Vương đồng lòng xây thành, chống lại thiên tại, địch họa.