Lễ hội Trò Trám, hay còn gọi là lễ hội “Linh tinh tình phộc” được tổ chức hằng năm vào đêm ngày 11 và sáng ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) tại miếu Trò, ngôi miếu nhỏ chừng 10m², nhìn bề ngoài miếu Trò không khác là mấy so với những ngôi miếu ở vùng nông thôn Việt Nam, nhưng miếu Trò đóng cửa quanh năm, chỉ mở cửa đúng vào đêm 11,  rạng sáng ngày 12 tháng Giêng.

Trong miếu thờ linh vật dân gian gọi là Nõ – Nường (sinh thực khí nam nữ) của tín ngưỡng phồn thực. Linh vật được thờ tại ngôi miếu Trò cất giữ cẩn thận trên khám thờ và chỉ lấy ra một lần duy nhất vào đêm 11 tháng Giêng hàng năm và chỉ cụ từ và đôi nam nữ được chọn mới được phép sờ tay vào linh vật.

Cụ Từ và đôi nam nữ được chọn mới được phép sờ tay vào linh vật "Nõ - Nương"

Lễ hội được bắt đầu với trò diễn “Tứ dân chi nghiệp”, còn gọi là “bách nghệ khôi hài” - một màn kịch dân gian vui nhộn khắc họa bốn nghề chính trong đời sống là sĩ, nông, công, thương. Tiếp đến phần tế lễ của các cụ cao niên trong làng thực hiện từ 22 giờ 30 phút ngày 11 đến 0 giờ ngày 12 tháng Giêng.

Diễn xướng "Tứ dân chi nghiệp" trong lễ hội Trò Trám

Điểm hấp dẫn và thu hút sự quan tâm của người xem hơn cả là “lễ Mật” được thực hiện vào 0 giờ ngày ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) tại miếu Trò (tức - sau phần tế lễ, cụ Thủ từ miếu Trò thắp hương và rước “Nõ - Nường”).

Sau đó, toàn bộ đèn, nến trong và ngoài miếu đều tắt, cụ chủ tế hô “Linh tinh tình phộc” hai nhân vật chính là nam cởi trần đóng khố cầm Nõ, nữ mặc váy đeo yếm đào cầm Nường làm các thao tác tượng trưng hoạt động tính giao. Ba lần đâm trúng sẽ có mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần trúng năm nay sẽ được mùa; một lần trúng là làm ăn kém… Trong đêm tối, chủ tế nghe “cạch” đủ ba tiếng đèn sáng lại. Phút ấy gọi là phút “thiêng”, “dập” chiêng trống để mừng và kính cáo với thần linh, thiên địa biết “lễ Mật” đã thành công. Cuối cùng là đến mục “Tháo khoán”.

Các cụ cao niên thực hiện tế lễ

Sang ngày hôm sau (12 tháng Giêng) sẽ tiếp tục diễn ra các các trò như: Đi cày, cấy lúa, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua xuân - bán xuân và dạy học được trình diễn tại sân miếu Trò. ” 

Tiếp đến là lễ rước lúa "thần" cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra rước đến đền Xa Lộc (nơi thờ vị tướng thời Trần có tên là Phùng Lân Hổ), sau đó tiếp tục rước xung quanh làng. Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn tiếp tục được thực hiện tạo không khí vui nhộn khắp cả làng. Cuối cùng là lễ cúng thập bái thực hiện tại miếu Trò để kết thúc hội.

Lễ hội Trò Trám là lễ hội đặc sắc của người Việt ở vùng trung du Bắc bộ, mang đậm giá trị văn hóa truyền thống và dấu ấn của nền văn minh lúa nước. Lễ hội không chỉ mang lại không khí vui tươi, phấn khởi tạo động lực thi đua sản xuất đầu xuân của người dân mà còn quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống trên vùng Đất Tổ.