Theo những người dân sống lâu đời ở vùng đất Mỹ An kể rằng, vào đời vua Minh Mạng, mỗi năm người dân phải nộp 12 cân mắm để tiến cống cho triều đình và bắt buộc phải cống bằng vật phẩm, không được thay thế bằng tiền. Trong Đại Nam Nhất Thống Chí có viết: "Mắm nhum – Sản vật ở các đảo ngoài biển". 

Chính vì vậy, người dân ở đây có câu dân ca: "Anh than cha mẹ anh nghèo – Đũa tre yếu ớt chớ quèo mắm nhum." Điều đó đã chứng minh Mắm Nhum là thổ sản rất quý, người nghèo không dễ được thưởng thức.

Nhum (còn được gọi là nhím biển, cầu gai) là loài hải sản sống rất nhiều tại các vùng biển miền Trung, chúng có họ hàng gần với các loại trai, sò. Vỏ nhum trông rất lạ mắt bởi các gai nhọn vừa dày và dài nhọn. Đây là loại hải sản rất giàu dinh dưỡng và vị béo đặc trưng. Vậy nên có thể thưởng thức đặc sản nhum theo 3 cách là ăn sống, nướng hoặc nấu cháo đều ngon. 

Nhum là món quà quý mà biển khơi đã dành tặng cho vùng biển Bình Định và được người dân tận dụng để chế biến thành nhiều món ngon: Nhum kho, nhum trộn cơm hay nhum chưng cách thủy… Trong đó, đặc sắc nhất chính là mắm nhum – món mắm bình dị gắn bó với đời sống nơi đây từ bao đời. 

Người dân Bình Định cho biết, tại vùng biển địa phương nhum biển có 4 loại là nhum đen, nhum giang, nhum bạc và nhum bắn. Nhưng để muối mắm phải là nhum ta màu đen. Thời gian khai thác nhum bắt đầu từ tiết Xuân phân và kết thúc vào tiết lập Thu. Người bắt nhum lặn dọc theo các gành đá, khi thấy con nhum, họ dung chiếc móc sắt giât khẽ chúng về phía mình, rồi nhặt bỏ vào bao. Khi săn không được khua động mạnh nguồn nước, nếu không nhum sẽ bắn gai vào tay người rồi bám chặt vào vách đá rất khó gỡ.
 

Cắt sơ những chiếc gai nhọn tua tủa xung quanh con nhum rồi khoét một lỗ ngay miệng nhum, thế là những múi thịt nhum đã lộ ra trước mắt. Nhum mập, thịt nhum nhìn đầy đặn như những múi sầu riêng. Nhum gầy, thịt chỉ như gạch cau bám dọc theo vỏ thành từng sọc dài nhưng vẫn béo ngậy.

Cách làm mắm nhum Mỹ An không khác gì so với các loại mắm Bình Định thông thường. Nhưng điểm đặc biệt của loại mắm này đến từ độ thơm ngon và hương vị béo ngậy. Để làm mắm nhum, người ta nạo thịt nhum cho vào chum sành rồi rắc muối hạt lên. Sau đó chôn vùi dưới tro hoặc phơi nắng trong thời gian tối thiểu 10 ngày. Thịt nhum được làm chín một cách tự nhiên, trở thành dạng đặc sệt và có màu vàng đỏ rất đẹp mắt. Mắm nhum khi chín tới, vừa mở ra là đã có thể ngửi thấy mùi thơm ngây ngất. Vị ngọt của thịt nhum kết hợp vị muối biển mặn mặn cùng chút vị chua của quá trình ủ quyện với vị béo, làm dậy nên dư vị và kích thích vị giác đến khó tả.

Nếu bạn là tín đồ của các loại mắm thì chắc chắn khi đã thử mắm nhum rồi sẽ không bao giờ quên vì hương thơm ngào ngạt, khác biệt hẳn với các loại mắm khác của nó. Vị thơm béo từ thịt nhum làm cho món mắm càng trở nên ngon lành, hấp dẫn khó cưỡng.

Mắm nhum khác xa với những vị mặn thông thường của các loại mắm khác. Người dân Mỹ An hay truyền miệng nhau rằng mắm nhum ăn với gì cũng ngon, nhưng khoái khẩu nhất vẫn là bánh tráng cuốn với thịt luộc và rau sống, thêm một chút bún tươi chấm với mắm nhum pha thêm tỏi, ớt, chanh. Chấm từng miếng vào thứ mắm sóng sánh này cũng đủ lâng lâng theo cung bậc vị giác. Ngoài ra, nếu muốn đơn giản hơn mà vẫn no bụng thì bạn có thể ăn bún tươi hoặc cơm nóng, chan một chút mắm nhum lên ăn kèm rau, dưa leo cũng đã đủ ngon lành. 

Mắm nhum Mỹ An được "sủng ái" trong nhiều bữa ăn tại miền đất võ Bình Định. Người ta sử dụng chúng như một thứ nước chấm tuyệt hảo để tôn lên hương vị của những món ăn khác. 

Mắm nhum Mỹ An tuy dễ chế biến nhưng 100kg nhum chỉ làm ra được 2kg mắm nhum nên không phổ biến như các loại mắm khác. Món mắm độc đáo này không chỉ ngon miệng mà còn hiếm, không phải cứ bước ra chợ mua là có như những món mắm khác nên chỉ thường được người dân địa phương dùng để đãi khách như một cách giới thiệu ẩm thực của vùng đất Bình Định.