[VIETKINGS-BESTPLUS đề cử] TOP 100 Tinh hoa gia vị Việt 2023 (P.31): Nước mắm đồng Cồn Sơn (TP.Cần Thơ) – Vị ngọt từ con cá đồng gợi bao kỷ niệm xưa cũ

24-09-2023

(VIETKINGS – BESTPLUS) Với những ai lớn lên ở vùng quê đều ít nhiều cảm nhận được hương vị đặc trưng của nước mắm đồng, cái hương vị gợi lại bao kỷ niệm thân thương nơi chái bếp, góc nhà… Ngày nay, tuy nước mắm đồng không còn thông dụng như xưa nhưng vẫn giành tình cảm đặc biệt trong lòng người miền Tây và cả những du khách từ phương xa.

Ở Cồn Sơn, hầu như gia đình nào cũng ủ nước mắm đồng, nhà ít thì một hai khạp, nhiều thì mười mấy khạp để dành ăn quanh năm, còn dư thì gửi cho bà con ở xa. Có người ủ nước mắm cá linh, cá dảnh, mè vinh, người lại chuyên ủ cá cơm... mỗi loại cá cho một hương vị khác nhau. Cá linh, cá dảnh, mè vinh có thể đem ủ chung một khạp và cho nước mắm có mùi thơm nồng, còn nước mắm ủ từ cá cơm sẽ có thơm dịu hơn.

 

Nhờ con sông Hậu trao tặng cho nhiều tôm cá tự nhiên nên nhà nào ở Cồn Sơn cũng làm mắm, làm khô và ủ chượp những khạp nước mắm đồng để ăn dần cả năm.

 

Quy trình làm nước mắm cá đồng rất công phu trải qua nhiều giai đoạn và ủ giáp năm mới cho ra nước mắm thành phẩm. Cá làm nước mắm chủ yếu là cá linh và cá cơm nước ngọt. Tầm tháng 10 cho đến tháng 2 Âm lịch hàng năm là thời điểm bắt đầu rộ mùa cá linh, cá cơm nước ngọt (cá mồm). Thường kéo bắt cá xong, ghe chở cá về tấp vô cồn bán xô, người mua cứ lựa loại nào để ăn thì làm đủ món, còn lại dành làm nước mắm. Cá cơm mua về để nguyên trút vô khạp, bỏ muối trộn đều theo tỷ lệ: 35kg cá với 15 lít muối; cá linh thì rửa sạch, 4 tiếng sau trộn 6 lít muối với 35kg cá, để trong khạp 24 tiếng, rồi bỏ thêm 6 lít muối và tráng mặt thêm 3 lít muối nữa. Tiếp đó, bịt cao su, đậy nắp kín ủ từ 10 tháng đến 1 năm là ăn được. Tùy theo sở thích mỗi người có thể ăn sống hay bắc lên bếp, pha thêm ít nước dừa, nấu lại để dành ăn cả năm vẫn còn hương vị đặc trưng. Thông thường, 35kg cá ủ một năm sẽ cho ra khoảng 28 lít nước mắm đồng thành phẩm. 
 
 

Nước mắm đồng ngon ngoài nguyên liệu cá tươi ngon, tẩm ướp và ủ đúng thời gian thì chất lượng muối cá cũng rất quan trọng. Để cá không bị dòi phải lựa muối già (đen), chắc hột (muối Bạc Liêu là ngon nhất), dùng muối non (trắng) sẽ khiến nước mắm không đậm đà mà thậm chí còn bị đắng.
 

Nước mắm đồng mang nét đặc trưng của vùng đất Nam bộ, hòa quyện mùi cá đồng với vị mặn mòi của muối biển. Giở nắp khạp, mùi nước mắm đồng thoang thoảng, một mùi thơm vừa lạ vừa quen. Nước mắm đồng mặn hơn, nhìn không trong, không sóng sánh, nhưng vị đậm đà và thơm hơn nước mắm công nghiệp, đặc biệt là không có hóa chất, phụ gia. Ngoài ăn sống, nước mắm còn được dùng phổ biến trong chế biến món ăn, loại gia vị này đã trở thành thành phần không thể thiếu trong bữa ăn của người Nam bộ.
 
 

Cái mùi hương mới thoảng nghe trong gió, đã thấy bụng dạ cồn cào, chỉ ao ước có ngay một chén cơm trắng, một dĩa rau luộc để chấm với nước mắm đồng đậm đà thơm phức. 


Những giọt nước mắm mặn mòi gợi hình ảnh người bà, người mẹ tần tảo ngồi bên bếp lửa canh từng cây củi cẩn thận. Nhờ vậy, vị ngọt từ cá đồng vẫn có chỗ đứng riêng biệt trong lòng người thưởng thức.


Nga Võ (tổng hợp & biên tập, nguồn hình: Internet) - VietKings