Cây chay là một loài cây lớn, cao khoảng 15m, thường ra hoa vào cuối xuân khoảng tháng 3, tháng 4 hằng năm. Cây mang quả hình cầu nhưng lồi lõm không đều. Quả mọc thành từng chùm xinh xắn, quả chay non có màu xanh, vị hơi chua và chát. Đến cuối hè thì trái chín vàng ươm, ruột hồng, mang hương vị chua ngọt rất thơm ngon. Chay chín được cho là chứa nhiều vitamin C và các acid hữu cơ, có tác dụng rất tốt cho hệ tiêu hoá. Có năm chay cho quả 2 lần, còn gọi là chay chiêm. Quả chay có thể ăn được cả lúc xanh và chín.

Ngoài bắt mắt bởi màu sắc bên ngoài, quả chay còn có lớp thịt mềm, vị chua chua nên được nhiều người ưa thích. 

Quả chay tươi chín ăn trực tiếp là ngon nhất, chay có vị chua chua, ngọt ngọt và mùi thơm quyến rũ khiến ai ăn cũng thích mê. Khi ăn, bạn bỏ phần vỏ và phần cùi hạt bên trong là được. Nếu muốn lạ miệng hơn bạn có thể lấy quả chay dầm với đá, đường hoặc làm sinh tố đều rất ngon. Còn quả chay khô thường được sử dụng để kho cá, nấu canh chua, ngâm rượu….

Khi còn xanh, quả chay có vị chua và tạo vị chua cho các món cá kho, canh chua… Khi chín, có vị ngọt hơn được dùng ăn tươi hoặc làm sinh tố. 
 

Canh chua là một món ăn quen thuộc trong mâm cơm của người Việt. Quả chay xanh dùng để nấu canh chua có thể là quả tươi hoặc đã được cắt lát phơi khô đều được. Bởi quả chay có hương vị chua chua, ngọt ngọt thanh mát nên việc sử dụng loại quả này để nấu canh chua thì sẽ tăng thêm phần hấp dẫn của món canh. 

Quả chay là một trong những gia vị mang đến hương vị chua thanh cho món canh chua. 

Ở nhiều thôn quê, người dân còn cắt mỏng trái chay rồi mang đi phơi khô để dành nấu canh. Trong đó, món chay dầm nước rau muống luộc có lẽ đã trở thành ký ức tuổi thơ của rất nhiều người.
 

Vị chua thanh thanh của quả chay khác hẳn với quả sấu hay quả chanh.

Quả chay kho cá thì cần cầu kỳ hơn. Quả chay thái lát trải đều xuống đáy nồi. Xếp lần lượt một lớp cá, một lớp chay, thêm riềng, sả, ớt, hạt tiêu, nước hàng (kẹo đắng), phủ thêm một lớp chay lên trên cùng. Đổ xâm xấp nước vào nấu đến khi trong nồi còn sền sệt thì bắc ra. Đảm bảo nồi cá kho đã thơm ngào ngạt. Cá kho với quả chay đặc biệt khi bao nhiêu cái béo, cái ngon của cá ngấm cả vào lát chay. Xới bát cơm nóng, nhẩn nha thêm vài lát chay kho cá, thấy cái mằn mặn, chua chua, béo ngậy trong lát quả quen, mới thấy cái ngon đâu phải đến từ những thứ cao lương mĩ vị.

Loại quả này khi mang đi kho với cá sẽ cho màu tự nhiên rất đẹp, bao nhiêu cái béo, cái ngọt của thịt cá ngấm cả vào từng lát chay.

Chay là loại quả giàu dinh dưỡng và rất tốt cho sức khỏe.  Theo kinh nghiệm dân gian, quả chay có chứa nhiều chất như axit amin, men béo, men phân giải… nên có tác dụng tốt trong hỗ trợ tiêu hóa thức ăn, nhuận tràng và kích thích ăn ngon. Ngoài được biết đến là một vị thuốc quý, quả chay còn thường làm món quà quê cho người phương xa...