"Cam Xã Đoài, xoài Bình Định", tự xa xưa đã có câu tục ngữ này. Xoài là thứ trái cây quen thuộc, có ở nhiều địa phương. Vì vậy không ít người nghĩ rằng câu tục ngữ này lưu truyền hẹp trong dân gian Bình Định. Nhưng thật ra không hẳn vậy, vì lẽ mộc bản các sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, Đại Nam nhất thống chí, Đại Nam thực lục chính biên đều có ghi chép trang trọng về xoài Bình Định.
So với quả xoài ở các vùng miền khác thì xoài tượng Bình Định ngon hơn hẳn.
Xoài tượng quả to, hình thuôn dài, vỏ xoài xanh tươi, chín thì chuyển màu vàng tươi tắn, hương thơm ngạt ngào. Khi cắt ra miếng, xoài vàng ươm, mọng nước, cơm xoài thơm dày. Dưới triều Nguyễn, xoài tượng Bình Định có tên riêng là "đại mông" - thứ quả to, vỏ xanh, thịt vàng, vị ngọt và ngon. Xoài tượng được trồng nhiều nơi ở Bình Định, nhưng có thể do thổ nhưỡng nên xoài ở Phù Cát, Tuy Viễn, Tuy Phước ngon hơn một bậc.
"Tượng" có nghĩa là voi, chỉ sự to lớn. Vì vậy xoài tượng nghĩa là xoài to và nặng.
Mộc bản triều Nguyễn, sách Đại Nam nhất thống chí, quyển 9 cũng ghi lại rằng: "Quả xoài: ngon nhất là xoài ở ba huyện Phù Cát, Tuy Viễn, Tuy Phước, có lệ cống".
Ngay từ triều vua Gia Long, đã có lệ tiến cống xoài tượng Bình Định. Mộc bản sách Đại Nam thực lục chính biên đệ nhất kỷ, quyển 44, mặt khắc 14 có ghi về lệ cống xoài tượng Bình Định vào năm Nhâm Thân (1812) như sau: "Định lệ Bắc Thành, Bình Định và Quảng Nam dâng tiến quả phẩm. (Bắc Thành hằng năm tiến cam ngọt 4.500 quả, vải 4.200 quả, để cúng các lễ Nguyên Đán và Tế hưởng xuân hạ đông; Quảng Nam hằng năm tiến 2.200 quả loòng boong; Bình Định hằng năm tiến 1.000 quả xoài lớn (xoài tượng) để cúng tiết Đoan Dương và các ngày kỵ)".
Ngày xưa các vua Nguyễn rất thích ăn loại xoài này nên hàng năm đến mùa xoài, dân chúng và chính quyền địa phương phải tiến cống hàng mấy chục ngàn quả. Vì vậy xoài tượng là trái ngon và quý nên khi ăn cũng phải theo trình tự, bài bản. Đó cũng là một nét văn hóa của người dân Bình Định.
Xoài tượng đặc biệt là một giống xoài có trái to nhất trong các loại xoài ở nước ta. Khi trái xoài chín thì sẽ có màu vàng nhạt ửng ít xanh và trơn bóng. Thịt xoài cũng có màu vàng nhạt, ít sơ như xoài cát nhưng cũng ít nước và ăn không ngọt bằng xoài cát. Là giống xoài có năng suất rất cao nhờ tỷ lệ phần ăn được cao của xoài.
Dù xoài tượng ngày nay được trồng khắp nơi trong cả nước nhưng xoài trên mảnh đất Bình Định vẫn là ngon nhất. Đó là niềm vui, niềm vinh dự lớn cho địa phương có thổ sản như tỉnh Bình Định.
Đặc điểm xoài tượng đầu tiên là quả rất to, hình thuôn dài, mỗi quả từ nửa cân đến 1 cân. Vỏ xoài xanh tươi khi chín thì chuyển màu vàng. Khi cắt ra miếng xoài vàng ươm, mọng nước, mùi thơm ngọt ngào.
Quả xoài tượng có màu sáng rỡ và mập mạp, tỏa mùi thơm là quả xoài tượng ngon.
Giống như nhiều loại hoa quả khác, xoài tượng cũng là loại trái cây có hàm lượng pectin cao và là nguồn cung cấp vitamin A, E và selen cho cơ thể và giúp chống lại bệnh tim. Xoài cũng rất giàu vitamin B6 và chứa axit glutamine, một loại chất được biết đến với tác dụng giúp tăng cường trí nhớ và giữ cho các tế bào não hoạt động. Bên cạnh đó chất xơ trong xoài giúp duy trì mức cholesterol bình thường có công dụng như: cải thiện trị nhớ, làm đẹp da, ngăn ngừa được một số căn bệnh ung thư và là loại trái cây có tác động tốt cho hệ tiêu hóa.
Xoài tượng do có vị không quá ngọt, nhiều thịt nên khi dùng lúc xoài còn xanh thì ăn trực tiếp với các loại muối ớt, muối tôm hoặc mắm đường sẽ rất ngon vì thịt xoài rất nhiều.
Ngoài vị thơm, ngọt thì xoài tượng Bình Định cũng cho giá trị kinh tế cao nhất và được thị trường rất ưa chuộng.
-----------------------------------------------------------------------
Hành trình tìm kiếm và đề cử TOP 100 trái cây có giá trị kinh tế của 63 tỉnh thành Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) giao cho Trung tâm BEST Việt Nam triển khai từ đầu tháng 5/2023 với tiêu chí và góc nhìn của Ban quản lý hành trình TOP-BEST. Đây là tiền đề cơ sở để Trung tâm BEST Việt Nam tìm kiếm và giới thiệu TOP 100 trái cây có giá trị kinh tế của 63 tỉnh thành Việt Nam năm 2023. Ngoài ra, Ban quản lý hành trình cũng mong muốn nhận thêm được nhiều đề cử từ các Sở, Ban ngành địa phương trên cả nước để có thể chọn lựa những sản phẩm trái cây có giá trị kinh tế của 63 tỉnh thành Việt Nam.
Mọi thông tin xin liên hệ xin gửi về:
TỔ CHỨC KỶ LỤC VIỆT NAM (VIETKINGS) - TRUNG TÂM BEST VIỆT NAM (BESTPLUS)
Địa chỉ: 148 Hồng Hà, Phường 9, Quận Phú Nhuận, TP.Hồ Chí Minh
Liên hệ: Ms Nga – 078 5555 145
Email:
Website: www.kyluc.vn/ www.bestplus.vn
