Làng nghề cói Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, từ lâu đã nổi tiếng với nghề trồng cói và làm hàng thủ công mỹ nghệ từ cây cói. Cây cói đã có ở vùng đất Kim Sơn gần hai thế kỷ và trải qua cả trăm năm quai đê lấn biển, người dân nơi đây đã tạo nên những cánh đồng cói mênh mông trên những bãi bồi. Sống trong cái nôi của làng nghề cói truyền thống, những người thợ cói Kim Sơn với đôi bàn tay khéo léo, tài hoa đã tạo ra rất nhiều sản phẩm từ cói đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của người tiêu dùng trong nước và ngoài nước.

Cánh đồng cói Kim Sơn. (Ảnh: internet)

Lịch sử hình thành Làng nghề cói Kim Sơn

Năm 1828, nơi đây vẫn còn là một bãi biển hoang vu đầy lau sậy. Đến năm 1829, nhà doanh điền tài ba Nguyễn Công Trứ (1778-1858) đã đặt tên cho mảnh đất này là Kim Sơn. Bằng kinh nghiệm của mình, ông đã chuyển biến tiềm năng của mảnh đất duyên hải Tổ quốc ngày càng phát triển bằng trồng trọt, kinh tế biển và đặc biệt là cây cói. Tiếp nối truyền thống cha anh, từ những năm 1954, lớp lớp thế hệ người dân nơi đây đã lấn biển, mở đất canh tác. Sau 6 lần quai đê đã đạt tổng diện tích khoảng 4000ha, tạo ra gần 200ha làm đất trồng cói và lập ra các xã mới như: Kim Trung, Kim Tiến, Kim Hải…

Sản phẩm cói mỹ nghệ Kim Sơn đã được xuất khẩu đến hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ. (Ảnh: internet)

Sống trong cái nôi làng nghề cói từ cách đây hàng trăm năm, người dân làng cói Kim Sơn có đầy đủ tố chất của một người thợ thủ công chân chính, cần cù, chịu khó, đôi bàn tay khéo léo, sự nhạy bén, tính linh hoạt cao, và đam mê nghề nghiệp. Chính những tố chất này đã giúp cho họ tạo ra các sản phẩm đáp ứng được sự khắt khe của người tiêu dùng và nổi tiếng trong và ngoài nước. Hiện tất cả các làng, xã của huyện Kim Sơn đều tham gia chế biến cói, trong đó có 20 xã được cấp bằng công nhận làng nghề với hơn 5.000 doanh nghiệp, cơ sở và hộ cá thể tham gia trồng cói. Sản phẩm mỹ nghệ chiếu cói Kim Sơn của huyện đã có mặt ở hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Các công đoạn để làm nên một sản phẩm từ cói đều đồi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo. (Ảnh: internet)

Về Kim Sơn vào những ngày hè tháng 6, cũng là vào mùa lúa chín, người ta có thể dễ dàng nhận ra mùi thơm thoang thoảng, dịu ngọt của hoa cói lẫn trong hương thơm của lúa. Với khẩu hiệu “lúa lấn cói”, “cói lấn sú vẹt”, “sú vẹt lấn biển” cây cói đã theo bước chân những người lấn biển trở thành cây công nghiệp tiên phong, mang đến giá trị kinh tế cao trên mảnh đất này. Ở Kim Sơn, cây cói mềm mại, óng ả, có vai trò là sợi nối giữa biển với bờ; giữa những con người cần cù, khoẻ mạnh với thiên nhiên trù phú, bao la. Cây cói còn là sợi nối Kim Sơn với các miền trong nước và trên thế giới, góp một phần không nhỏ để phát triển kinh tế, văn hoá và du lịch.

Cánh đồng cói vào mùa thu hoạch. (Ảnh: internet)

Để có được một sản phẩm cói mỹ nghệ đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, kỹ thuật trồng và sản xuất cói của Kim Sơn cũng khá đặc biệt. Đó là cả một quy trình công phu, tỉ mỉ và chính xác ngay từ lúc trồng cói, thu hoạch cói, chọn cói, chẻ cói, phơi cói, nhuộm cói… cho đến khâu cuối cùng là đan, dệt cói và hoàn thiện sản phẩm. Điển hình như kỹ thuật sử dụng keo polyascera phun phủ lên bề mặt sản phẩm cói, vừa giúp định hình ổn định kiểu dáng công nghiệp, vừa nâng cao khả năng chống mốc, ẩm cho sản phẩm. Nhờ đó mà những sản phẩm cói mỹ nghệ của Kim Sơn luôn đảm bảo chất lượng khi tới tay người tiêu dùng, góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Các sản phẩm của làng cói Kim Sơn. (Ảnh: internet)

Nổi bật nhất trong các sản phẩm từ cói của Kim Sơn phải kể đến chiếu cói. Dệt chiếu cói là cả một quá trình lao động sáng tạo, cẩn thận từ khâu chọn cói, phơi cói, nhuộm cói sao cho đỏ tươi và bền mầu, đặc biệt là khâu dệt cải hoa của chiếu. Người cải hoa phải nhanh, uyển chuyển, mềm mại, mắt phải tinh, tay cải phải chính xác, thuộc từng nét cài để không đan lỗi. Ngoài chiếu cói, những người dân địa phương còn sản xuất ra những sản phẩm tiêu dùng thiết yếu với nhiều mẫu mã đa dạng, phong phú như: thảm, làn, khay, hộp, mũ, túi xách…

Chiếu cói - sản phẩm nổi tiếng của làng cói Kim Sơn. (Ảnh: internet)

Trải qua 200 năm hình thành và phát triển, những người thợ lành nghề nơi đây vẫn ngày đêm son sắt một niềm tin và nổ lực không ngừng để phát triển nghề truyền thống của làng ngày càng lớn mạnh. Đặc biệt, cói Kim Sơn đã và đang góp phần gìn giữ và đưa những giá trị truyền thống của quê hương đất nước Việt Nam ra thị trường thế giới.